Dệt may Việt Nam - Cơ hội không chỉ là TPP

Dệt may, cơ hội không chỉ là TPP

        Nguồn: TBKTSG 

            

            Như vậy là Hội nghị Bộ trưởng các nước tham gia đàm phán Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) tại Singapore đã kết thúc ngày 10/12 vừa qua mà không đạt được thỏa thuận. Hiệp định đã tốn nhiều giấy mực của giới truyền thông, mang lại nhiều hy vọng cho một động lực phát triển kinh tế mới đã không thể được hoàn tất trong năm 2013.

Theo Trưởng đoàn đàm phán của Việt Nam, Thứ trưởng Bộ Công thương Trần Quốc Khánh thì bên cạnh các vấn đề phức tạp như sở hữu chí tuệ hay doanh nghiệp nhà nước thì lĩnh vực được nói đến nhiều nhất là các vấn đề liên quan đến xuất nhập khẩu hàng hóa cũng không đạt được những tiến triển cần thiết.

Trước đó, nhiều kỳ vọng đã được đặt ra, đặc biệt là với một số hàng hóa xuất khẩu chủ lực của Việt Nam như Da giày, Dệt may vốn đang bị đánh thuế cao khi xuất khẩu sang các thị trường lớn như Mỹ. Hiện nay, Mỹ đang chiếm 49% tổng kim ngạch xuất khẩu ngành Dệt may và thuế suất nhập khẩu cho hàng dệt may Việt Nam đang là từ 17 - 20%.

            Câu hỏi đặt ra là liệu việc tiến trình đàm phán còn tiếp tục kéo dài có ảnh hưởng nhiều tới các lĩnh vực nói trên? Câu trả lời là có ảnh hưởng nhưng có thể không quá mạnh.

Nhiều đánh giá gần đây đã gắn liền sự tăng trưởng của ngành Dệt may với cơ hội TPP. Tuy nhiên, cũng có các phân tích cụ thể cho thấy để đáp ứng được các điều kiện cao như Yarn-forward mà Mỹ vẫn áp dụng trong các Hiệp định thương mại khác thì ngành Dệt may còn cần nhiều thời gian, tiền đầu tư và công sức của nhiều thành phần kinh tế. Hiện nay, đa số các doanh nghiệp xuất khẩu hàng dệt may của Việt Nam là các công ty may gia công theo hình thức CMT (Cut, make and trim) cho các hãng nước ngoài. Tỷ trọng xuất khẩu của hình thức này chiếm khoảng 75% kim ngạch xuất khẩu của ngành. Như vậy, dù cho TPP có được ký kết trong thời gian sắp tới thì “quả ngọt” thuế suất 0% cho hàng dệt may Việt Nam vẫn còn cần tiếp tục được vun trồng chứ chưa “ăn” ngay được. Hơn nữa, nhiều doanh nghiệp Dệt may khi được hỏi có tích cực đầu tư chiều sâu để có thể đáp ứng các tiêu chuẩn cao hơn như yarn-forward thì câu trả lời khá bất ngờ là “Chưa” bởi họ vẫn đang hoạt động tốt với hình thức CMT, tức là nguyên liệu đầu vào và thị trường đầu ra đã có các hãng nước ngoài lo, doanh nghiệp Việt Nam chỉ cần cơ sở vật chất và nhân công là đủ. Còn TPP, có thì tốt nhưng không có thì hoạt động của Dệt may vẫn khả quan.

Điều này là hoàn toàn có lý khi nhìn lại sự tăng trưởng của ngành trong những năm qua. Có thể thấy đây là tác động tổng hợp của nhiều yếu tố trong đó có sự chuyển dịch khâu sản xuất trong chuỗi giá trị của ngành dệt may toàn cầu. Từ giữa thế kỷ 20 đến nay, đã có những đợt chuyển dịch lớn trong sản xuất dệt may toàn cầu. Những năm 50-60 là sự chuyển dịch từ Mỹ và Châu Âu sang Nhật Bản. Tiếp đó Hàn Quốc, Hồng Kông và Đài Loan tiếp tục đón nhận làn sóng này và trở thành 3 nước sản xuất dệt may hàng đầu trong những năm 70 và 80. Tiếp đến là sự gia nhập ngành của Trung Quốc, Thái Lan, Indonesia vào những năm 80 và sau đó là các quốc gia như SriLanka, Bangladesh và Việt Nam từ giữa những năm 90 đến nay.

         Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng động lực chính của quá trình chuyển dịch này chủ yếu là sự phát triển của phân công lao động trong ngành trong đó khâu sản xuất cắt may là công đoạn cần nhiều nhân công ở trình độ thấp với chi phí rẻ. Các công đoạn khác như sản xuất nguyên liệu (vải, phụ kiện), thiết kế sản phẩm may mặc hay phân phối, bán hàng là các công đoạn mang lại giá trị gia tăng cao hơn nhưng lại đòi hỏi trình độ phát triển công nghệ, thị trường ở mức cao. Trong một báo cáo năm 2012 của Werner International, một đơn vị chuyên tư vấn trong ngành dệt may toàn cầu, Việt Nam vẫn là một trong những nước có chi phí nhân công dệt may rẻ nhất thế giới (khoảng 0,6 USD/giờ công) ngang hàng với Pakistan. Trong khi đó, chi phí này trung bình ở một số nước phát triển ở Châu Âu là khoảng 30 USD/giờ, các nước Đông Âu là khoảng hơn 6 USD/giờ, Hàn Quốc là trên 8 USD/giờ, Ấn Độ và Indonesia là khoảng trên 1,5 USD/giờ. Chi phí nhân công dệt may của Việt Nam có lẽ chỉ cao hơn các quốc gia cũng bắt đầu tham gia vào may gia công là Bangladesh và Campuchia. Tuy nhiên, so với Việt Nam thì 2 nước này lại ở một mặt bằng trình độ thấp hơn và do đó hiệu suất thấp hơn: họ thiếu nhân công lành nghề, cán bộ quản lý cấp trung, năng lượng không ổn định, cơ sở hạ tầng còn kém phát triển … Chính vì vậy, có lẽ Việt Nam vẫn sẽ là tâm điểm, là đích đến của nhiều hãng dệt may trên thế giới trong thời gian tới. Ngay cả khi chi phí lao động dệt may có tiếp tục tăng lên thì cũng còn một khoảng cách rất xa so với các nước đang phát triển ở Châu Âu chứ chưa nói đến các nước phát triển. Vấn đề đặt ra là Việt Nam cần duy trì những lợi thế so sánh của mình so với các nước kém phát triển để tiếp tục thu hút được thị phần dệt may xuất khẩu trong thị trường toàn cầu.

Do đó, hãy cứ vun trồng cho quả ngọt TPP nhưng quan trọng hơn, trong ngắn hạn, chỉ cần duy trì được những lợi thế đang có cũng đã là một thành công lớn cho ngành xuất khẩu hàng đầu của Việt Nam này.